publicatiedatum: 26 november 2024
Een zinvolle invulling van de dag
VAPH-voorzieningen bieden mensen met een beperking een zinvolle dagbesteding. Dit kan variëren van koken, creatieve activiteiten en zelfredzaamheidstraining tot uitstappen, vrijetijdsbesteding en ondersteuning bij werk of leren.
De evolutie van dagbesteding
De traditionele dagbesteding verschuift. Waar het vroeger vooral op locatie gebeurde, is er nu meer focus op deelnemen aan de samenleving. Ook de inhoud verandert: naast belevingsgerichte activiteiten is er meer aandacht voor ontwikkelingsgerichte en arbeidsgerichte dagbesteding. Innovatie speelt een belangrijke rol, zoals experimenten met digitale dagbesteding in Vlaanderen en Nederland, vooral gestimuleerd door de COVID-pandemie.
Uitdagingen in de zorgsector
De sector staat voor grote uitdagingen:
- Personeelstekort: Dit probleem wordt steeds nijpender.
- Stijgende vraag: De behoefte aan dagbesteding groeit, terwijl het fysieke aanbod niet altijd volstaat.
- Complexe zorgvragen: Steeds meer mensen hebben specifieke noden, wat om maatwerk vraagt, maar dat is niet altijd haalbaar.
- Toegankelijkheid: Niet iedereen kan naar een fysieke locatie komen vanwege mobiliteitsproblemen, groepsdynamiek of andere beperkingen.
Digitale dagbesteding als oplossing?
Digitale dagbesteding biedt kansen, maar is nog in ontwikkeling. Het praktijkgerichte onderzoeksproject Digi-Act van Arteveldehogeschool onderzocht hoe een digitaal platform dagbesteding kan ondersteunen voor mensen met een verstandelijke beperking. Hoewel de eerste resultaten veelbelovend zijn, bevindt deze aanpak zich nog in de pioniersfase.
“Een digitaal activiteitenaanbod als aanvulling op de fysieke dagbesteding biedt voordelen. Zo scheelt het bijvoorbeeld verplaatsingstijd, kost het minder energie en cliënten kunnen aansluiten waar en wanneer ze maar willen! “ (InteraktContour, 22 juni 2023)
Wat is digitale dagbesteding?
Digitale dagbesteding betekent deelnemen aan activiteiten of vrijetijdsprogramma’s via een online platform, vanaf thuis of in een voorziening, met behulp van een computer, smartphone of tablet. Het kan fysieke dagbesteding vervangen, aanvullen of ermee gecombineerd worden.
Hoe werkt het?
Digitale dagbesteding biedt twee soorten activiteiten:
- Live online activiteiten: Mensen nemen deel aan begeleide sessies vanuit huis of een voorziening, zoals een quiz, bingo of een actua-uurtje.
- On-demand aanbod: Gebruikers kunnen activiteiten volgen wanneer het hen uitkomt, zonder begeleiding. Denk aan filmpjes, spelletjes of oefeningen.
Daarnaast is een blended vorm mogelijk, waarbij deelnemers vanuit huis deelnemen aan live activiteiten op locatie, of andersom.
De voordelen van digitale dagbesteding:
- Flexibiliteit: Gebruikers kiezen wanneer en hoe ze deelnemen.
- Toegankelijkheid: Het biedt een oplossing voor wie niet fysiek aanwezig kan zijn.
- Inclusiviteit: Blended modellen maken het mogelijk om online en offline deelnemers samen te brengen.
Digitale dagbesteding maakt activiteiten breder bereikbaar, maar vraagt goede planning en begeleiding om iedereen te betrekken. Het is een waardevolle aanvulling op traditionele dagbesteding.
Digitale dagbesteding in de praktijk
Het Digi-act onderzoek toont aan dat structurele digitale dagbesteding in Vlaanderen nog niet ingeburgerd is. Wel ontstaan er her en der boeiende initiatieven die digitale activiteiten integreren in dagbesteding of vrije tijd.
Zo wordt geëxperimenteerd met digitaal aanbod op afgeschermde delen van websites, of leren cliënten werken met creatieve apps, educatieve spellen, virtuele bezoeken en sociale interacties tijdens workshops.
Digitale ateliers zijn een voorbeeld van wekelijkse dagbestedingsactiviteiten waarin gebruikers onder begeleiding digitale vaardigheden kunnen oefenen. Dit varieert van het spelen van favoriete spelletjes en het bekijken van filmpjes tot fotobewerking en tips voor veilig surfen.
Soms wordt dit digitale aanbod overzichtelijk samengebracht op een digitaal platform, waardoor het eenvoudiger toegankelijk wordt.
Praatplaat
Praatplaat is een luisterwebsite speciaal ontwikkeld voor mensen met een lichte tot matige verstandelijke beperking. Ze biedt hen de mogelijkheid om zelfstandig informatie te zoeken zonder dat ze hoeven te lezen.
Het openbare deel van de website bevat digitale activiteiten zoals verhaaltjes maken, afbeeldingen creëren, quizzen spelen en memory. Daarnaast is er een afgeschermd gedeelte exclusief voor de cliënten van Voluit vzw, de betrokken organisatie. Hier vinden ze extra content zoals verjaardagskalenders, foto’s van uitstapjes en weekmenu’s.
Dit digitale aanbod kan zowel op locatie worden ingezet als aanvulling op de dagbesteding, als thuis door de gebruikers zelf worden verkend.
DagPanda
In juni 2024 werd DagPanda gelanceerd, een online platform voor jongeren met een beperking die (nog) geen aansluiting vinden bij fysieke dagondersteuning. Het platform biedt momenteel vooral vooraf opgenomen filmpjes over diverse thema’s, maar er wordt ook geëxperimenteerd met live online activiteiten. Tijdens deze sessies biedt een begeleider of een cliënt uit een van de deelnemende organisaties een activiteit aan, waaraan abonnees online kunnen deelnemen.
Daarnaast onderzoekt men hoe abonnees elkaar enkele keren per jaar ook fysiek kunnen ontmoeten, om de online beleving aan te vullen met persoonlijke contacten.
De filmpjes op DagPanda zijn gemaakt door de medewerkers van De Vijver en Kompas, samen met jongeren met een verstandelijke beperking.
InteraktContour
In Nederland zijn sinds 2021 een tiental pilootprojecten rond digitale dagbestedingsplatformen gestart. Met uitzondering van één project zijn deze nergens verder uitgerold. InteraktContour is de enige organisatie die digitale dagbesteding voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) structureel aanbiedt.
Bij InteraktContour kunnen cliënten op drie manieren deelnemen aan de digitale dagbesteding. Sommige activiteiten vinden volledig online plaats, waarbij de hele groep digitaal aansluit. Bij andere activiteiten neemt een deel van de groep fysiek deel op een dagbestedingslocatie, terwijl de rest online meedoet. Daarnaast is er een flexibel aanbod beschikbaar, 24 uur per dag en 7 dagen per week, waarmee cliënten individueel aan de slag kunnen. De digitale dagbestedingsactiviteiten zijn toegankelijk voor cliënten met een indicatiestelling.
Ontwikkel een visie
De beweegredenen om digitale activiteiten bij dagbesteding of vrije tijd aan te bieden zijn divers zijn en bepalen mee hoe de dagbesteding er zal uitzien. Maar, starten met digitale dagbesteding doe je niet zomaar. Het vraagt een ander soort organisatie en heeft impact op cliënten, medewerkers, de organisatie.
“Wat wil je bereiken, voor wie en met welk doel? Welk aanbod wil je daarvoor inzetten? Is het gericht op ontspanning, cognitieve activiteiten of lotgenotencontact? Gaat het om elke dag van de week of een vast aanbod op specifieke dagen?”
Het is belangrijk om eerst een visie en kader te ontwikkelen. En het uitwerken van zo een visie gebeurt best samen met personen met een handicap of eventueel met vertegenwoordigers.
In het digi-actproject werd een instrument ontworpen om samen visie te vormen rond digidagbesteding. Een topiclijst met vragen helpt om het doel en de richting te bepalen die je als organisatie of samenwerkingsverband wil uitgaan.
Een raamwerk voor een toegankelijk aanbod
Organisaties die een website of platform willen maken met digitale activiteiten: filmpjes, informatie, (links naar) spelletjes, recreatieve of educatieve content, moeten met veel dingen rekening houden zodat hun gebruikers, mensen met een beperking, die vlot kunnen gebruiken.
Als je wil nadenken over kwaliteitsvolle digitale activiteiten en hoe die online plaatsen, kan het Digi-act raamwerk je helpen. Dit raamwerk inventariseert parameters die belangrijk zijn voor kwalitatief en toegankelijk aanbod op een digitaal platform.
- Startende organisaties kunnen het raamwerk gebruiken als toetssteen bij het vormgeven van het digitaal dagbestedingsaanbod en de wijze waarop dat digitaal wordt ontsloten.
- Het kan ook houvast bieden om met de ontwikkelaar van een digitaal platform in gesprek te gaan.
- Organisaties die activiteiten op hun digitaal platform aanbieden kunnen dit kader gebruiken om hun aanbod verder te optimaliseren.
DigiDoeBoek
“Digitale activiteiten ontwikkel je op een andere manier? Het ontwikkelen van activiteiten is geen ‘copy paste’ van bestaand fysiek aanbod. Het vraagt om andere competenties en een andere organisatie”(Roy Miller, ontwikkelaar).
Het DigiDoeBoek bundelt tips en tricks voor wie zelf digitale activiteiten wil ontwerpen.
Randvoorwaarden bij implementatie
Tijdens de pandemie experimenteerden organisaties met de uitbouw van digitale dagbesteding maar slechts enkelen slaagden erin om dit met succes te implementeren.
Het versterken van vaardigheden bij begeleiders en bij cliënten
- Vertrouwdheid met digitale dagbesteding is noodzakelijk. Voor begeleiders zijn de digitale mogelijkheden voor dagbesteding vaak nog onbekend terrein. Vorming, training en opleiding noodzakelijk om begeleiders te leren om op een digitale manier te werken met hun doelgroepen.
- Toekomstige gebruikers betrekken bij de ontwikkeling van een digitaal dagbestedingaanbod en bekijken welke ondersteuning zij nodig hebben in het omgaan met de digitale wereld.
Aankoop van kwalitatieve en hedendaagse digitale middelen
De huidige digitale initiatieven zijn veelal uitgewerkt met beperkte middelen en zonder bijkomende structurele financiering. Er is nood aan
- Financiële impulsen om de digitale dagbestedingsinitiatieven meer op punt te krijgen
- Een laagdrempelig regelgevingskader om de investeringen via de persoonsvolgende financiering te kunnen bekostigen.
Meer inspiratie
In deze presentatie vind je enkele inspirerende praktijkvoorbeelden van digitale dagbestedingsplatformen.
Contact
Ga naar de projectwebsite voor meer informatie
Het project 'Digi-act' werd werd uitgevoerd door de onderzoeksgroep Mens, Samenleving en Digitalisering van de Arteveldehogeschool.
- Martine De Zitter
- Wim Duran
- Philippe Bocklandt
- Charlotte Vanbleu
