#Uitdaging 7: blijf groeiend alert voor digitale inclusie – ook voor ouderen

Deze uitdaging sluit nauw aan bij #uitdaging 6.  Laten we deze hier even concretiseren naar de kerntaken van de sociaal werker.

Vanuit een terechte, kritische reflex blijven sociaal werkers hameren op de sociale uitsluiting die de digitalisering van onze samenleving met zich meebrengt. En vanzelfsprekend blijven fysieke bereikbaarheid en face-to-face cliëntcontact essentieel. Tegelijkertijd primeert ook meer en meer de vraag wat de rol en opdracht van sociaal werkers is om de digitale kloof bij cliënten en hun netwerk te verkleinen.

Zelfs bij doelgroepen waar je het misschien niet direct van zou verwachten, wordt hier sterk op ingezet. i-mens, Familiehulp en Zorgband Leie en Schelde maken bijvoorbeeld samen werk van hybride gezinszorg waarbij zorg aan huis gecombineerd wordt met beeldbelzorggesprekken.

Voor dit beeldbellen wordt gewerkt met een toegankelijke tablet met naast beeldbelmogelijkheden ook een agenda/kalender en leuke extra’s zoals een spreuk van de dag, spelletjes en quizzen. De effectiviteits- en tevredenheidscijfers over dit aanbod spreken voor zich:

• 85 % van de klanten zijn tevreden over de 1.265 beeldbelzorggesprekken;
• 72 % van de klanten gebruikt de tablet meermaals per week;
• 67 % van de klanten voelt zich minder eenzaam.

Dergelijk aanbod kan maar gerealiseerd worden als de thuiszorgmedewerkers de nodige tijd besteden aan het sensibiliseren van hun klanten voor deze beeldbelzorg, aan de warme aandacht voor het leren gebruiken van de tablet en aan een vlot werkende helpdesk.

Tien jaar geleden was het feit dat cliënten niet of moeilijk online konden werken vaak een excuus om zelf geen digitaal aanbod te moeten realiseren. Anno 2024 is de uitdaging: hoe kunnen we vanuit ons sociaal werk aandacht besteden aan de digitale inclusie van onze cliënten of doelgroep en op welke manier mogen en kunnen we dit realiseren?

#Uitdaging 8: IJver voor blijvende aandacht voor ‘welzijn’ in een overheersend ‘zorglandschap’

Het gaat maar om een woord, maar de fusie van Vlaamse Agentschap Zorg en Gezondheid én het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin tot ‘Departement Zorg’ in juni 2023 spreekt boekdelen. Van welzijn is geen sprake meer ... de hoofdaandacht gaat naar zorg.

Bezorgdheid om welzijn dus!

Zal er in de toekomst nog voldoende ruimte zijn voor preventie, voor werk maken van cohesie, netwerk en (maatschappelijke) verbondenheid? Mag sociaal werk nog haar politiserende en maatschappijkritische rol opnemen? Of komt de nadruk steeds meer te liggen op een (individueel) zorgmodel?

Ook digitale consequenties?

Ook voor keuzes rond blended werken en digitale mogelijkheden kan dit consequenties hebben. De prioritaire kwaliteitseisen rond digitale tools in de gezondheidszorg focussen immers op andere parameters dan de kwaliteitseisen die sociaal werkers hierrond stellen. In de gezondheidszorg primeren evidence based tools en privacybeleid.

Voor sociaal werkers zijn goed onderbouwde tools en bescherming van persoonsgegevens vanzelfsprekend ook belangrijk. Maar de prioritaire aandacht gaat óók naar toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid van tools.

Daarenboven is er in het bredere welzijnswerk een grotere vraag naar tools voor anderstaligen, simultaanvertalingen en gemeenschapsbevorderende digitale tools (voor lotgenotencontacten en buurtwerkingen bijvoorbeeld) of het gebruik van sociale media in de hulp- en dienstverlening dan in de gezondheidszorg.

Het is een uitdaging om de aandacht voor de kracht van sterk sociaal werk – ook bij het gebruik van digitale communicatie – mee op de agenda te houden.

#Uitdaging 9: De booming business van artificiële intelligentie

We staan voor de keuze. Of we beschouwen artificiële intelligentie als een totaal tegengesteld concept ten opzichte van warme nabije zorg en verwijzen het dus resoluut naar de prullenbak. Of we verkennen nieuwsgierig de mogelijkheden, uiteraard met een gezonde dosis kritische blik.

Laten we vanuit sociaal werk vooral maar vaststellen dat we op dit terrein nog veel te verkennen hebben. Wat zijn de mogelijkheden? Bestaan er al inspirerende praktijkvoorbeelden? Welke hulpmiddelen zijn er voorhanden? Waar denken we dat we AI kunnen inzetten en waar liever niet?

Als we ChatGPT vragen om suggesties te formuleren over waarom kunstmatige intelligentie relevant kan zijn voor sociaal werk, krijgen we de volgende ideeën:

Artificiële intelligentie (AI) kan sociaal werkers ondersteunen op verschillende manieren:

• Efficiënter caseload-beheer door automatische classificatie en prioritering van gevallen.
• Voorspellen van toekomstige hulpbehoeften met behulp van cliëntgegevensanalyse.
• Aanpassen van interventies op basis van individuele behoeften.
• Verbeterde besluitvorming dankzij gegevensanalyse door AI.
• Toegankelijkheid vergroten met chatbots en virtuele assistenten.
• Preventieve ondersteuning bieden aan mensen met toekomstige behoeften.
• Maatwerk hulpplannen voor individuele situaties.

Het is belangrijk op te merken dat bij het implementeren van AI in sociaal werk ethische overwegingen en privacykwesties in acht moeten worden genomen, en dat AI-systemen altijd moeten worden ontworpen met respect voor de waarden en rechten van individuen in de gemeenschappen die zij bedienen.’

Laten we hierover kritisch in gesprek gaan en hierrond onderzoek verrichten.