We lichten hier een drietal spanningsvelden uit.

Toegankelijkheid versus digitale kloof

Een eerste spanningsveld is het potentieel van digitale tools om toegankelijkheid van diensten te versterken terwijl de digitale kloof voor een groep mensen net die toegankelijkheid hypothekeert. Het online of blended aanbod is niet toegankelijk voor iedereen, maar kan anderzijds wel de toegankelijkheid vergroten.

"Het digitale zorgt ervoor dat sommige mensen moeilijker te bereiken zijn juist of moeilijker toegang hebben tot hulp."

Dit spanningsveld raakt ook aan de visie en positionering van online en blended hulp. Als je je fysiek aanbod meer en meer of exclusief vervangt door een digitaal aanbod, dan sluit je een grote groep mensen uit. Dat kan nooit de bedoeling zijn. Een digitaal of blended aanbod is altijd complementair aan het fysieke aanbod en moet op zo een manier uitgewerkt worden dan er geen, of zo weinig mogelijk bijkomende drempels worden gecreëerd. Organisaties, praktijkwerkers en ICT aanbieders moeten daar goed over nadenken voor ze digitale tools inzetten.

Vanuit de verschillende bilaterale en focusgesprekken, kwam naar voor dat blijvend inzetten op e-inclusie de basis moet blijven van het digitaliseringsverhaal. Ondanks de vele opportuniteiten zorgt digitalisering er nog steeds voor dat de sociale ongelijkheid versterkt wordt en bepaalde doelgroepen minder of niet bereikt worden.

Nieuwe initiatieven zoals digibanken, digipunten zorgen ervoor dat er kansen gecreëerd worden om mensen mee te nemen in het digitaal verhaal. Vanuit verschillende organisaties die een kwetsbaar publiek vertegenwoordigen zoals Licht & Liefde en netwerkarmoedeorganisaties wordt duidelijk dat het digitaliseringsverhaal een blijver is én het tempo hoogt ligt.

Vandaar het belang om:

• … blijvend in te zetten op niet-digitaal sociaal werk
• … blijvend in te zetten op de ontwikkeling van digitale vaardigheden

Dienstverlening in het algemeen en bijv. gemeenten kiezen meer en meer voor ‘click -call-connect’. In sociaal werk zal het fysieke contact steeds prioritair zijn en zal/kan het digitale ondersteunend zijn. Zeg maar ‘connect’ en bijkomend ‘click’.

Gekende tools versus veilige tools gebruiken

Een veel voorkomend spanningsveld is dat tussen privacy/gegevensveiligheid enerzijds en het gebruik van laagdrempelige en gekende digitale tools die mensen allemaal op hun telefoon hebben staan. Gekende tools zijn laagdrempelig en werken het best werken voor cliënten. Maar die tools zijn niet altijd veilig of GDPR-proof. Dat stelt sociaal werkers soms voor een dilemma.

Een concreet voorbeeld. Whatsapp is een populaire commerciële tool die door veel mensen al in de privésfeer wordt gebruikt en bijna standaard op de telefoon staat geïnstalleerd. Signal daarentegen is een GDPR-veilige tool maar veel minder gekend. Aan de slag gaan met Signal is aan te bevelen maar het kost zowel hulpverleners als cliënten moeite om die stap te zetten, al is het maar omdat ze die app moeten installeren en extra ruimte moeten vrijmaken op hun telefoon.

Het is daarom belangrijk dat organisaties krijtlijnen uitwerken voor hun medewerkers. Welke mate van vrijheid in het kiezen van (communicatie)tools met de doelgroep is wenselijk? Wanneer wegen privacy-overwegingen door en wanneer staat bereikbaarheid tout court voorop?

Bredere e-inclusie

Tenslotte speelt ook het bredere e-inclusie verhaal een grote rol op de werkvloer. Dat geldt voor het brede sociaal werk maar eigenlijk voor elke welzijns- of zorgorganisatie die met kwetsbare burgers aan de slag gaat: Wie voelt zich medeverantwoordelijk om de e-inclusie te realiseren en de digitale vaardigheden van de cliënten te versterken? Moet dit een deel zijn van het takenpakket van elke professional? Kent iedereen voldoende de mogelijkheden om samen te werken en door te verwijzen naar e-inclusie-initiatieven zoals digibuddy’s en digipunten? En is doorverwijzen voldoende of moet ingezet worden op actieve toeleiding en samenwerking?

Het is belangrijk om in organisaties en het brede zorg -en welzijnswerkveld deze spanningsvelden te benoemen en te bespreken. Bovenstaande dilemma’s brengen twijfels en onzekerheden mee op de werkvloer. Ruimte vrijmaken om hierover in gesprek te gaan en/of kaders aanreiken waarbinnen sociaal werkers kunnen en mogen navigeren, is daarom wenselijk.